Soru: Ezanda teganni-telhin yapmanın hükmü nedir?

FETVA

Sözlükte coşturmak, şenlendirmek manalarına gelen “teganni”[1](التغني) ile i’râbda hata etmek,[2] sesi güzelleştirmek[3] manalarında olan “telhin”[4](التلحين) kelimelerini fukaha terim olarak aynı bağlamda kullanmaktadır. Buna göre, ezan okunurken teganni-telhin yapmaktan maksat ezandaki harflerin harekelerinin değiştirilmesi, meddin (harfin sesinin harekesi yönünde uzatılması) olması gerekenin üstünde yapılması ya da ezandaki kelimelerin artırılması veya eksiltilmesi ise teganni mekruhtur.[5] Zira bir seferinde Abdullah b. Ömer’i (r.a) Allah için sevdiğini söyleyen kişiye İbn Ömer, Allah için ona buğz ettiğini söylemiş, gerekçe olarak da o kişinin ezanda tegannide bulunduğunu ifade etmiştir.[6] Ayrıca bu şekilde okunan ezanın dinlenmesi de caiz değildir.[7] Zira zikredilen ameliyede İslam’ın bir şiarı[8] tahrif edilmektedir. Fakat teganniden maksat Kur’ân-ı Kerim veya ezan okunurken sesin güzelleştirilmesi ise bunun hükmü müstehaptır.[9] Zira Allah Rasulü ﷺ “Kur’an okurken teganni yapmayan bizden değildir.”[10] buyurmakta, Allah Teala’nın, kendisine indirdiği kitabını[11] teganni yaparak okuyan peygamberden hoşlandığını haber vermektedir.[12] Şarihler ise zikredilen hadis-i şeriflerdeki teganniden maksadın okuma esnasında sesi güzelleştirmek olduğunu,[13] kişinin bunu yapmaya güç yetiremiyorsa da elinden geldiği kadar güzel okumaya gayret etmesi manasına geldiğini  ifade etmektedir.[14]  Bununla birlikte fukaha lafza-i celâldeki “lâm” harfini kalın okumak manasında olan tefhimin (التفخيم) ise caiz olduğunu söylemektedir.[15]

[1] Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî İbn Manzûr, Lisânü’l-ʿArab (Beyrut: Dâr Sâdır, 1414), 15/139.

[2] İsmail b. Hammâd Cevherî, thk. Ahmed Abdulğafûr Attar (Beyrut: Daru’l-İlm Li’l-Melâyin, ts.), “Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye”, 6/2193.

[3] Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Hüseyn b. Hasen er-Remlî el-Makdisî İbn Reslân, Şerḥu Süneni Ebî Dâvûd (Mısır: Daru’l-Felâh, 2016), 7/196.

[4] Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî el-Hârizmî el-Mutarrizî, el-Muġrib fî tertîbi’l-Muʿrib (Dârul-Kitabi’l-Arabî, ts.), 424.

[5] Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî, el-Mebsûṭ (Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993), 1/139; Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî İbn Nüceym, el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik (Dâruʼl-Kütübiʼl-ʻİslami, ts.), 1/270.

[6] Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî el-Kārî, Fetḥu bâbi’l-ʿinâye (Beyrut – Lübnan: Dâru’l-Erkam, 1997), 1/203.

[7] Damad Efendi, Mecmaʿu’l-enhur fî şerḥi Mülteḳa’l-ebḥur (Daru İhyai Kütübi’l-Arabiyye, ts.), 1/76.

[8] Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî, Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’ (Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1986), 7/103.

[9] Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî İbnü’l-Hümâm, Fetḥu’l-ḳadîr li’l-ʿâcizi’l-faḳīr (Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.), 1/248; Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī İbn Âbidîn, Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-dürri’l-muḫtâr (Beyrut: Darul Fikr, 1992), 1/387.

[10] Buhari, Tevhid, 44 (Hadis No:7527).

[11] Mahmûd Muhammed Hattâb es-Sübkî, el-Menhelü’l-ʿazbü’l-mevrûd (Kahire: Matbaatü’l-İstikame, 1353), 8/135.

[12] Buhari, Fedailu’l-Kur’an, 19 (Hadis No:5023); Müslim, Salât’ül Müsâfirîn ve Kasruhâ, 232 (Hadis No:792).

[13] Ebü’t-Tayyib el-Azîmâbâdî, Avnü’l-Ma‘bûd (Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415), 4/241; Ahmet Şebbir Osmanî – Muhammed Taki Osmani, Fethü’l-Mülhim bi Şerhi Sahîhi’l-İmâm Müslim (Dimeşk: Daru’l-Kalem, 2006), 5/162.

[14] Ebu Davud, Tefriu’ ebvabi’l-vitr, 20 (Hadis No:1471).

[15] İbn Nüceym, el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, 1/270.