Soru: Geçen yıl oğlum oldu. Gücüm yetmediğinden akika olarak bir kurban kestim. Saçını ilk hafta değil, bir yıl sonra kestirdim ve kesilen saçın ağırlığı 1,85 gram geldi. Bu saçın gramına karşılık altın veya gümüş tasadduk etmeli miyim? Bir tane daha akika kurbanı kesmeli miyim?
KISA FETVA
Doğumun yedinci günü, dünyaya gelen çocuk erkekse iki, kızsa bir tane olacak şekilde şükür mahiyetinde akika kurbanı kesmek ve çocuğun saçlarını tıraş edip tartıp ağırlığı miktarınca tasaddukta bulunmak müstehaptır. Kişi akikayı yedinci günden sonra da kesebilir. Bu noktada Şer’an bir zorunluluk söz konusu değildir. Bu sebeple bir akika kesen kişiye bir kurban daha kesmek veya çocuğun saçları ağırlığınca sadaka vermeyen anne-babaya tasadduk zorunluluğu yoktur.
DETAYLI FETVA
“Akika” lügat olarak doğan çocuğun saçlarına verilen isimdir. Genellikle saçlarının kesildiği gün kurban da kesildiğinden, bu kurbana da “akika” denir.[1] Çocuğu dünyaya gelen bir kimsenin doğumun ilk haftasında ona isim vermesi, saçlarını kesip ağırlığınca altın veya gümüş tasadduk etmesi ve şükür mahiyetinde kurban kesmesi müstehaptır. Hanefilerde kesilen kurbanın müstehap veya mübah olması noktasında farklı görüşler mevcuttur.[2] Şafiilere göre ise bu ameliye sünnet-i müekkededir.[3] Akikanın, kurban edilecek hayvanlarda aranan şartlara haiz olması gerekir.[4]
Akikanın müstehap olduğunu söyleyen Hanefiler ile sünnet olduğunu söyleyen Şafiiler şu hadisle istidlal etmektedir: “Kimin çocuğu olur ve onun için kurban kesmek isterse erkek çocuk için bir birine yakın iki koyun, kız içinse bir koyun kessin.”[5] Hadiste kurban kesmenin kişinin tercihine bırakılmasından akikanın vacip olmadığı anlaşılmakta, Allah Rasûlü’nün akika kesmesine nazaran da müstehab olduğu söylenmektedir.[6] Ancak akika bir zorunluluk olmadığından kesilmemesinde şer’an bir sakınca yoktur. Fakat kesenler sevaba nail olur. Kişi imkanı nispetinde hareket ederek bir veya iki kurban kesebilir, imkanı yoksa hiç kesmeyedebilir. Zira Allah Rasûlü ﷺ de Hz. Hasan ve Hüseyin için birer koç kesmiştir.[7]
Doğan çocuğun saçlarını kesip, tartıp ağırlığınca veya daha az miktarda altın veya gümüş tasadduk etmek de müstehaptır.[8] Zira Allah Rasûlü’nün ﷺ kızı Fatıma kendi çocukları Hasan, Hüseyin, Zeynep ve Ümmü Gülsüm doğduğunda saçlarını tartarak ağırlığınca gümüşü sadaka vermiştir.[9] Böyle bir uygulama kişinin kendi aklı ve reyiyle varabileceği bir amel olmadığından Hz. Fatıma’nın bu uygulamayı Allah Rasûlü’nden işittiğini söyleyebiliriz.[10] Aksi takdirde Hz. Fatıma’nın din hususunda yeni bir şey ihdas ettiğini söylememiz gerekir ki Hz. Fâtıma başta olmak üzere tüm sahabeyi bundan tenzih ederiz. Söz konusu tasadduk ameliyesi her ne kadar müstehap olsa da şer’an zorunlu olmadığından bunun terkinde bir beis yoktur.
[1] Ebû Abdillâh Zeynüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdilkādir er-Razî, Muhtâu’s-Sıhâh (Dâru’l-Menâr, ts.), “akk”,211.
[2] Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī İbn Âbidîn, Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-dürri’l-muḫtâr (Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2015), 9/554.
[3] Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî, el-Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb (Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2014), 7/102.
[4] İbn Âbidîn, Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-dürri’l-muḫtâr, 9/554.
[5] Ebu Davud, Dahaya, 20, 21(Hadis No: 2842).
[6] Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî el-Leknevî, et-Taʿlîḳu’l-mümecced ʿalâ Muvaṭṭaʾi’l-İmâm Muḥammed (Dimeşk: Daru’l-Kalem, 2011), 2/659-60.
[7] Ebu Davud, Dahaya, 20, 21(Hadis No: 2841).
[8] el-Leknevî, et-Taʿlîḳu’l-mümecced ʿalâ Muvaṭṭaʾi’l-İmâm Muḥammed, 2/663.
[9] Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî İmam Mâlik, el-Muvaṭṭaʾ (Birleşik Arap Emirlikleri: Müessesetü Zâyid b. Sultan, 2004), 3/716.
[10] el-Leknevî, et-Taʿlîḳu’l-mümecced ʿalâ Muvaṭṭaʾi’l-İmâm Muḥammed, 2/663.
