Soru: Ramazan’da hasta veya seferi olduğundan dolayı oruç tutamayan kişi, oruç tutmaya vakit kalmadan vefat etse kaza ile sorumlu olur mu? Fidye için vasiyet etmesi gerekir mi?
FETVA
Ramazan’da hasta veya seferde olduğundan dolayı oruç tutamayan kişi daha sonra oruç tutma imkanı bulamadan vefat ederse tutamadığı günlerden sorumlu olmaz.[1] Zira bu kişi Allah Teala’nın zikredilen iki sınıf için tutamadıkları günleri kaza etmeleri için emrettiği Ramazan günlerinin sonrasına ulaşamamıştır.[2]
Hasta iyileştikten, misafir de mukim olduktan sonra tutamadığı günlerin oruçlarını kaza etmez ve bu hal üzere vefat ederse zimmetinde sıhhatli veya mukim olduğu gün kadar kaza gerekir.[3] Örneğin bunlardan biri dolayısıyla Ramazan’da yedi gün oruç tutamaz ve Ramazan sonrası iyileşmesinin/mukim olmasının akabinde beş gün yaşar ve bu süre zarfında tutmadığı oruçları kaza etmeden vefat ederse beş gün adına vasiyette bulunmalıdır. Kalan iki günden ise mesul değildir.
Hanefi mezhebine göre Ramazan’da tutamadığı oruçların kazasını yapamadan ölüm döşeğine giren kimse tutamadığı her gün adına bir fakirin doyurulması için vasiyette bulunmalıdır.[4] Şayet bu kişi vasiyette bulunmadan vefat ederse varisleri onun adına fidye vermek zorunda değildir.[5] Bununla birlikte vasiyet olmaksızın fidye verecek olurlarsa bunun vefat edenin kazası yerine geçeceği ümit edilir.[6]
[1] Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed el-Kudûrî, el-Muḫtaṣar (Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997), 63.
[2] Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî ed-Dımaşkī el-Meydânî, el-Lübâb fî şerhi’l-Kitab (Beyrut – Lübnan: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.), 1/170.
[3] Heyet, el-Fetâva’l-Hindiyye (Daru’l-Fikr, 1310), 1/207-208.
[4] Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî el-Mergīnânî, el-Hidâye şerhu bidâyeti’l-mübtedî (Sind: el-Büşra, 2021), 1/124.
[5] Ömer b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî Sirâcüddîn İbn Nüceym, en-Nehrü’l-fâʾiḳ (Darul Kütübil İlmiyye, 2002), 2/30.
[6] Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî, el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye (Beyrut – Lübnan: Dârüʹl-kütübiʹl-’ilmiyye, 2000), 4/85.
